Kekemelik (Akıcılık Bozukluğu) Nedir?
Kekemelik, konuşma akışının kesintiye uğramasıyla karakterize edilen bir konuşma bozukluğudur. Kekeleyen kişi ne söylemek istediğini bilmesine rağmen, bunu akıcı bir şekilde ifade etmekte zorlanır.
Temel Özellikleri ve Belirtileri:
· Ses, hece veya kelimelerin tekrar edilmesi: Örneğin, "do-do-dolap" veya "a-a-a-a-açık".
· Seslerin uzatılması: Örneğin, "uuuuuuuzak" veya "koooooomşu".
Bloklar (Sessiz Duraklamalar): Konuşma sırasında bir kelimeye veya heceye başlamakta zorlanma sonucu oluşan kısa süreli sessizlikler.
· Eşlik Eden Fiziksel Davranışlar: Konuşma sırasındaki gerginlik ve mücadele sonucu oluşan yüz kasılmaları, göz kırpmaları, dudak titremeleri veya baş hareketleri gibi ikincil davranışlar görülebilir.
· Konuşma Kaygısı ve Korkusu: Kekemeliği gizleme çabası, belirli kelime veya durumlardan kaçınma gibi olumsuz duygusal ve bilişsel tepkiler de sıklıkla görülür.
Kekemelik Nedenleri ve Türleri:
Kekemeliğin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genellikle nörolojik ve gelişimsel faktörlerin karmaşık bir etkileşiminden kaynaklandığı düşünülmektedir. Başlıca türleri şunlardır:
1- Gelişimsel Kekemelik: En yaygın türdür. Genellikle 2-5 yaş arasında, çocuğun dil ve konuşma becerilerinin en hızlı geliştiği dönemde ortaya çıkar. Beynin dilden sorumlu bölgelerindeki farklılıklar ve genetik yatkınlık rol oynayabilir. Çocukların önemli bir kısmı (%75-80 civarı) herhangi bir müdahale olmadan veya yardımla bu durumu zamanla aşar.
2- Nörojenik Kekemelik: Beyin hasarı (inme, kafa travması, tümör, nörolojik hastalıklar) sonucu, beynin konuşmayı kontrol eden bölgelerindeki koordinasyon bozukluklarından kaynaklanır. Yetişkinlerde ani kekemelik sebeplerinden biri olabilir.
3- Psikojenik Kekemelik: Çok nadir görülür. Şiddetli duygusal travma veya stres sonucu ortaya çıkabilir.
Tedavi ve Yaklaşım:
· Konuşma Terapisi: Kekemeliğin tedavisinde temel yöntemdir. Bir Dil ve Konuşma Terapisti tarafından, konuşma akıcılığını artırmaya ve kekemeliğin duygusal/bilişsel etkilerini yönetmeye odaklanan çeşitli teknikler uygulanır.
· Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Kekemelikle ilişkili kaygı, korku ve kaçınma davranışlarını yönetmek için kullanılabilir.
· Erken Müdahale: Çocukluk döneminde başlayan kekemelikte erken teşhis ve müdahale, kalıcı hale gelme olasılığını azaltmak açısından kritik öneme sahiptir.
Önemli Not: Her akıcısızlık kekemelik değildir. Özellikle 2-5 yaş arasındaki çocuklarda konuşma gelişiminin bir parçası olarak geçici akıcısızlıklar normal kabul edilebilir. Ancak akıcısızlıklar 6 aydan uzun sürüyorsa, şiddeti artıyorsa veya çocuğun kaygısına neden oluyorsa mutlaka bir Dil ve Konuşma Terapisti'ne danışılması önerilir.
